Rola Percepcji Słuchowej w Edukacji – Klucz do Rozwoju Dzieci
Percepcja słuchowa odgrywa kluczową rolę w rozwoju dziecka, wpływając na zdolność rozumienia mowy, koncentrację oraz umiejętności społeczne
i szkolne. Dowiedz się, jak rodzice mogą wspierać rozwój słuchowy, który stanowi fundament edukacyjny i społeczny dzieci w wieku przedszkolnym.
Rola percepcji słuchowej
Jednym z kluczowych obszarów, na który warto zwrócić szczególną uwagę, jest percepcja słuchowa, czyli zdolność do odbierania, rozumienia i interpretowania dźwięków. Percepcja słuchowa bezpośrednio wpływa na rozwój mowy, zdolność koncentracji, interakcje społeczne oraz późniejsze umiejętności szkolne, takie jak czytanie i pisanie..
Percepcja słuchowa angażuje trzy rodzaje słuchu:
- słuch fizyczny - odpowiedzialny za prawidłowe odbieranie wrażeń słuchowych;
- słuch muzyczny - odpowiedzialny za różnicowanie wysokości i jakości dźwięków oraz odstępów między nimi;
- słuch fonematyczny - odpowiedzialny za identyfikowanie i różnicowanie dźwięków mowy ludzkiej (fonemów);
W percepcji mowy uczestniczy zarówno słuch fizyczny jak i muzyczny oraz fonematyczny. Dzięki słuchowi fizycznemu dziecko jest w stanie opanować mowę, dzięki muzycznemu może wyraziście czytać i rejestrować mowę. Dzięki słuchowi fonematycznemu może świadomie dokonywać analizy i syntezy słuchowej. Ten typ słuchu pozwala wyodrębniać zdania z potoku mowy, wyrazu w zdaniu, sylaby i głoski w wyrazach, może łączyć we właściwej kolejności, odróżniać podobne głoski. Do tych operacji potrzebna jest dobra pamięć słuchowa. Niewłaściwe funkcjonowanie któregokolwiek słuchu powoduje trudności w czytaniu i pisaniu. Warto pamiętać o tym, że za odbiór muzyki odpowiada lewe ucho a prawa półkula, za odczytywanie mowy prawe ucho (lewa półkula).
Wg M. Bogdanowicz w słuchu fonematycznym wyodrębnia się następujące czynności:
Spostrzeganie i odróżnianie od siebie wypowiadanych głosek , a także zjawisk prozodycznych (akcent, intonacja, tempo mowy).
Różnicowanie elementarnych jednostek języka (fonemów).
Analizę i syntezę głoskową i sylabową wyrazów, zdań.
Narząd słuchu zaczyna rozwijać się już od piątego tygodnia życia prenatalnego, w dwunastym zaś płód słyszy głos matki. Rozwój słyszenia trwa aż do około dziesiątego roku życia dziecka. Kluczowym dla rozwijania kompetencji słuchowych jest ustalenie, że słuch fizyczny dziecka jest w normie. Co oznacza, że aby dziecko mogło spostrzegać dźwięki, jego analizator słuchowy powinien być anatomicznie sprawny.
Narzędziem do sprawdzenia stanu całej drogi słuchowej małego dziecka są obiektywne (bez udziału pacjenta) badania słuchu a w tym kluczowe: audiometria impedancyjna, otoemisja akustyczna, ocena potencjałów wywołanych z pnia mózgu (ABR). W okresie wczesnodziecięcym układ słuchowy narażony jest wielokrotnie na okresowe gorsze funkcjonowanie.
Częste przewlekłe stany zapalne ucha środkowego, infekcje górnych dróg oddechowych, niedrożność trąbek słuchowych oraz przerost trzeciego migdała powodują, że dziecko nie słyszy prawidłowo w czasie choroby. Zależnie od schorzenia czas pogorszonego słyszenia trwać może od kilku tygodni do kilku miesięcy i powtarzać się cyklicznie przez kilka lat. Ważne jest, aby jak najszybciej i najskuteczniej eliminować przyczyny niedosłyszenia.
Długotrwałe stany chorobowe, skutkować mogą w przyszłości powstaniem zaburzeń przetwarzania słuchowego. Dzieje się tak na skutek niepełnego dostarczania bodźców dźwiękowych w okresie kluczowym dla rozwoju słuchu fonematycznego.
Podsumowując, najważniejszym elementem kształtowania się prawidłowego słuchu dziecka jest:
Znaczenie wsparcia percepcji słuchowej w edukacji
Dzięki odpowiedniej opiece i świadomości o znaczeniu percepcji słuchowej nauczyciele i rodzice mogą wspomagać rozwój dzieci, zapewniając im szansę na pełny rozwój w sferze edukacyjnej i społecznej.
Główne aspekty roli percepcji słuchowej w edukacji:
Ćwiczenia funkcji słuchowych mają za zadanie usprawnianie:
Rozwój funkcji słuchowych w poszczególnych okresach rozwoju dziecka w wieku przedszkolnym:
3-latek:
4-latek:
5-latek:
6-7-latek:
Objawy zaburzeń percepcji słuchowej występujące
u dzieci w wieku przedszkolnym:
Wskazówki i przykłady ćwiczeń wspierające percepcję słuchową u najmłodszych.
Wprowadzenie różnych dźwięków do codziennych zajęć pomaga dzieciom rozwinąć zdolność rozróżniania i identyfikowania dźwięków. Wykorzystywać można instrumenty, nagrania dźwięków przyrody jak również dźwięki otaczającej przestrzeni podczas spacerów. Ważne jest zachęcanie dzieci do rozpoznawania i naśladowania dźwięków.
Zabawy polegające na rozpoznawaniu dźwięków i ich położenia w wyrazie mogą znacząco wspierać rozwój słuchu fonematycznego, który jest podstawą nauki czytania.
Mówienie w wolnym, równym tempie i z wyraźną artykulacją pozwala dzieciom lepiej przyswajać dźwięki i naśladować je. Rodzice mogą stosować tzw. mówienie „jasne i wyraźne” w rozmowach z dziećmi, co nie tylko sprzyja rozumieniu mowy, ale także ułatwia naukę nowych słów i zdań.
Zabawy rytmiczne, taniec i śpiew to doskonałe sposoby na rozwijanie percepcji słuchowej. W rytmicznych piosenkach czy układankach muzycznych dzieci ćwiczą rozpoznawanie rytmu i intonacji, co wspiera nie tylko słuch, ale także koordynację ruchową i rozwój języka.
Dzięki tym zabawom dzieci mogą rozróżniać dźwięki niskie i wysokie, ciche i głośne, szybkie i wolne:
Proste zabawy wymagające skupienia uwagi, jak:
Można także wprowadzać zadania wymagające skupienia na głosie nauczyciela, takie jak:
Zabawa w „głuchy telefon”, czy „słuchowe memo”, to proste sposoby na wsparcie pamięci słuchowej. Można również wprowadzać:
Autorka artykułu: mgr Martyna Szajbner
Pedagog Specjalny, Protetyczka Słuchu
Bibliografia:
Bogdanowicz M., „Psychologia kliniczna dziecka w wieku przedszkolnym”, Warszawa 1991
A.Mauer, „Kształtowanie świadomości fonologicznej u dzieci przedszkolnych. Analiza i synteza sylabowa i fonemowa”, Kraków 1997r.
Pod red. Pruszewicz A., Audiologia kliniczna. Zarys”, Poznań 2003
A.Mauer, „Kształtowanie świadomości fonologicznej u dzieci przedszkolnych. Zabawy z rymami”, Kraków 1997r
Pod red.Śliwińskiej-Kowalskiek M. „Audiologia kliniczna”, Łódź 2005
81-578 Gdynia
ul. Wiczlińska 50B